Các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới

Dưới đây là các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới mà các nhà đầu tư cần biết trong quá trình tìm hiểu đầu tư chứng khoán, từ đó, không bị bỡ ngỡ khi gặp các khái niệm mang tính chuyên ngành.

1. Vốn điều lệ của doanh nghiệp

Vốn điều lệ là tổng giá trị tài sản do các thành viên công ty, chủ sở hữu công ty đã góp hoặc cam kết góp khi thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh; là tổng mệnh giá cổ phần đã bán hoặc được đăng ký mua khi thành lập công ty cổ phần.

2. Vốn góp có quyền biểu quyết

Vốn có quyền biểu quyết là phần vốn góp hoặc cổ phần, theo đó người sở hữu có quyền biểu quyết về những vấn đề thuộc thẩm quyền quyết định của Hội đồng thành viên hoặc Đại hội đồng cổ đông.

3. Cổ phần là gì:

Cổ phần là một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới rất phổ biến. Đây là phần vốn nhỏ nhất của công ty cổ phần. Vốn điều lệ của công ty cổ phần được chia thành nhiều phần bằng nhau được gọi là cổ phần. Người sở hữu cổ phần gọi là cổ đông. Cổ đông có thể là cá nhân hoặc tổ chức. Tùy theo loại cổ phần họ sở hữu mà có thể có tên gọi khác nhau.

Đối với thị trường chứng khoán Việt Nam thì 1 cổ phần có mệnh giá pháp định là 10.000 đồng.

4. Cổ phiếu là gì?

Cổ phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn cổ phần của tổ chức phát hành.

5. Cổ đông là gì?

Cổ đông là cá nhân, tổ chức sở hữu ít nhất một cổ phần của công ty cổ phần.

6. Cổ đông sáng lập

Đây là một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới xuất hiện rất nhiều trên thị trường. Cổ đông sáng lập là cổ đông sở hữu ít nhất một cổ phần phổ thông và ký tên trong danh sách cổ đông sáng lập công ty cổ phần. Đây là những người sáng lập ra công ty.

7. Chứng khoán là gì?

Chứng khoán là tài sản, bao gồm các loại sau đây:

1. Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ;
2. Chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký;
3. Chứng khoán phái sinh;
4. Các loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định.

8. Trái phiếu?

Trái phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành.

Tổ chức phát hành trái phiếu có thể là Chính phủ, chính quyền địa phương hoặc Doanh nghiệp, hiện nay mệnh giá tối thiểu của một trái phiếu là 100.000 đồng.

9. Chứng chỉ quỹ là gì?

Chứng chỉ quỹ là loại chứng khoán xác nhận quyền sở hữu của nhà đầu tư đối với một phần vốn góp của quỹ đầu tư chứng khoán. Đây là một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới mà NĐT cần biết.

Quỹ đầu tư chứng khoán là quỹ hình thành từ vốn góp của nhà đầu tư với mục đích thu lợi nhuận từ việc đầu tư vào chứng khoán hoặc vào các tài sản khác, kể cả bất động sản, trong đó nhà đầu tư không có quyền kiểm soát hằng ngày đối với việc ra quyết định đầu tư của quỹ.

10. Chứng quyền là gì?

Chứng quyền là loại chứng khoán được phát hành cùng với việc phát hành trái phiếu hoặc cổ phiếu ưu đãi, cho phép người sở hữu chứng quyền được quyền mua một số cổ phiếu phổ thông nhất định theo mức giá đã được xác định trước trong khoảng thời gian xác định

Cổ phiếu phổ thông hay còn gọi là cổ phiếu thường là loại cổ phiếu mà cổ đông sở hữu loại cổ phiếu này có đầy đủ quyền và nghĩa vụ của một cổ đông như, tự do chuyển nhượng, quyền nhận cổ tức theo kết quả kinh doanh.

11. Quyền mua cổ phần?

Quyền mua cổ phần là loại chứng khoán do công ty cổ phần phát hành nhằm mang lại cho cổ đông hiện hữu quyền được mua cổ phần mới theo điều kiện đã được xác định.

12. Chứng khoán phái sinh?

Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.

Đây cũng là một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới mà nhà đầu tư cần biết.

13. Cổ tức là gì?

Cổ tức là khoản lợi nhuận ròng được trả cho mỗi cổ phần bằng tiền mặt hoặc bằng tài sản khác. Trong đó phương thức chủ yếu trả cổ tức hiện nay là bằng tiền hoặc bằng cổ phiếu mới.

14. Đầu tư chứng khoán là gì?

Đầu tư chứng khoán là việc mua, bán, nắm giữ chứng khoán của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán.

15. Nhà đầu tư?

Một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới rất gần gũi trên thị trường chính là Nhà đầu tư. Nhà đầu tư là tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư trên thị trường chứng khoán.

16. Nhà đầu tư chiến lược là gì?

Nhà đầu tư chiến lược là nhà đầu tư được Đại hội đồng cổ đông lựa chọn theo các tiêu chí về năng lực tài chính, trình độ công nghệ và có cam kết hợp tác với công ty trong thời gian ít nhất 03 năm.

16. Cổ đông lớn

Cổ đông lớn là cổ đông sở hữu từ 5% trở lên số cổ phiếu có quyền biểu quyết của một tổ chức phát hành.

17. Chào bán chứng khoán ra công chúng là gì?

Chào bán chứng khoán ra công chúng là một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới. Đây là khái niệm dùng để chỉ việc chào bán chứng khoán theo một trong các phương thức sau đây:

1. Chào bán thông qua phương tiện thông tin đại chúng;
2. Chào bán cho từ 100 nhà đầu tư trở lên, không kể nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp;
3. Chào bán cho các nhà đầu tư không xác định.

18. Chào bán chứng khoán riêng lẻ?

Chào bán chứng khoán riêng lẻ là việc chào bán chứng khoán theo một trong các phương thức sau đây:

1. a) Chào bán cho dưới 100 nhà đầu tư, không kể nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp;
2. b) Chỉ chào bán cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.

19. Tổ chức phát hành?

Tổ chức phát hành là tổ chức thực hiện chào bán, phát hành chứng khoán. Trong đó tổ chức phát hành cổ phiếu là các công ty cổ phần.

20. Bản cáo bạch là gì?

Bản cáo bạch – một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới, là tài liệu hoặc dữ liệu điện tử công khai những thông tin chính xác, trung thực, khách quan liên quan đến việc chào bán hoặc niêm yết chứng khoán của tổ chức phát hành.

21. Niêm yết chứng khoán là gì?

Niêm yết chứng khoán là việc đưa chứng khoán có đủ điều kiện niêm yết vào giao dịch trên hệ thống giao dịch cho chứng khoán niêm yết.

22. Đăng ký giao dịch?

Đăng ký giao dịch là việc đưa chứng khoán vào giao dịch trên hệ thống giao dịch cho chứng khoán chưa niêm yết.

23. Hệ thống giao dịch chứng khoán

Một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới là Hệ thống giao dịch chứng khoán. Hệ thống này bao gồm hệ thống giao dịch cho chứng khoán niêm yết và hệ thống giao dịch cho chứng khoán chưa niêm yết, do Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam và công ty con của Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam (sau đây gọi là Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam và công ty con) tổ chức, vận hành.

24. Thị trường giao dịch chứng khoán?

Thị trường giao dịch chứng khoán là địa điểm hoặc hình thức trao đổi thông tin để tập hợp lệnh mua, bán và giao dịch chứng khoán. Hay còn được hiểu là hệ thống tổ chức và hoạt động giao dịch chứng khoán.

25. Kinh doanh chứng khoán là gì?

Kinh doanh chứng khoán là việc thực hiện nghiệp vụ môi giới chứng khoán, tự doanh chứng khoán, bảo lãnh phát hành chứng khoán, tư vấn đầu tư chứng khoán, quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, quản lý danh mục đầu tư chứng khoán và cung cấp dịch vụ về chứng khoán.

26. Môi giới chứng khoán là gì?

Môi giới chứng khoán – Một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới là việc làm trung gian thực hiện mua, bán chứng khoán cho khách hàng.

27. Tự doanh chứng khoán là gì?

Tự doanh chứng khoán là việc công ty chứng khoán mua, bán chứng khoán cho chính mình.

28. Tư vấn đầu tư chứng khoán là gì?

Tư vấn đầu tư chứng khoán là việc cung cấp cho khách hàng kết quả phân tích, báo cáo phân tích và đưa ra khuyến nghị liên quan đến việc mua, bán, nắm giữ chứng khoán.

29. Đăng ký chứng khoán là gì?

Đăng ký chứng khoán là việc ghi nhận thông tin về tổ chức phát hành, chứng khoán của tổ chức phát hành và người sở hữu chứng khoán.

30. Lưu ký chứng khoán là gì?

Lưu ký chứng khoán – một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới, là việc nhận ký gửi, bảo quản, chuyển giao chứng khoán cho khách hàng, giúp khách hàng thực hiện các quyền liên quan đến chứng khoán lưu ký. Đối với thị trường chứng khoán Việt Nam thì trung tâm lưu ký (VSD) là cơ quan đảm nhiệm chức năng lưu ký chứng khoán.

31. Quản lý danh mục đầu tư chứng khoán?

Quản lý danh mục đầu tư chứng khoán là hoạt động quản lý theo ủy thác của từng nhà đầu tư trong việc mua, bán, nắm giữ chứng khoán và các tài sản khác của nhà đầu tư.

32. Quản lý quỹ đầu tư chứng khoán

Quản lý quỹ đầu tư chứng khoán là hoạt động quản lý trong việc mua, bán, nắm giữ chứng khoán và các tài sản khác của quỹ đầu tư chứng khoán.

33. Thông tin nội bộ

Thông tin nội bộ là thông tin liên quan đến công ty đại chúng, tổ chức niêm yết, tổ chức đăng ký giao dịch, quỹ đại chúng, công ty đầu tư chứng khoán đại chúng chưa được công bố mà nếu được công bố có thể ảnh hưởng lớn đến giá chứng khoán của tổ chức này.

34. Người nội bộ

Một trong các khái niệm chứng khoán cho người mới nhà đầu tư cần biết là người nội bộ. Đây là người giữ vị trí quan trọng trong bộ máy quản trị, điều hành của doanh nghiệp, quỹ đại chúng, công ty đầu tư chứng khoán đại chúng, bao gồm:

1. a) Người nội bộ của doanh nghiệp là Chủ tịch Hội đồng quản trị hoặc Chủ tịch Hội đồng thành viên hoặc Chủ tịch công ty, thành viên Hội đồng quản trị hoặc thành viên Hội đồng thành viên, người đại diện theo pháp luật, Tổng giám đốc (Giám đốc), Phó Tổng giám đốc (Phó Giám đốc), Giám đốc tài chính, Kế toán trưởng và các chức danh quản lý tương đương do Đại hội đồng cổ đông bầu hoặc Hội đồng quản trị hoặc Hội đồng thành viên hoặc Chủ tịch công ty bổ nhiệm; Trưởng Ban kiểm soát và thành viên Ban kiểm soát (Kiểm soát viên), thành viên Ban kiểm toán nội bộ; thư ký công ty, người phụ trách quản trị công ty, người được ủy quyền công bố thông tin;
2. b) Người nội bộ của quỹ đại chúng hoặc công ty đầu tư chứng khoán đại chúng là thành viên Ban đại diện quỹ đại chúng, thành viên Hội đồng quản trị công ty đầu tư chứng khoán đại chúng, người điều hành quỹ đại chúng, người điều hành công ty đầu tư chứng khoán đại chúng, người nội bộ của công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán.

35. Người liên quan

Bên cạnh người nội bộ, người liên quan cũng là một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới NĐT cần biết. 

Người có liên quan là cá nhân hoặc tổ chức có quan hệ với nhau trong các trường hợp sau đây:

1. Doanh nghiệp và người nội bộ của doanh nghiệp đó; quỹ đại chúng, công ty đầu tư chứng khoán đại chúng và người nội bộ của quỹ đại chúng hoặc công ty đầu tư chứng khoán đại chúng đó;
2. Doanh nghiệp và tổ chức, cá nhân sở hữu trên 10% số cổ phiếu có quyền biểu quyết hoặc vốn góp của doanh nghiệp đó;
3. Tổ chức, cá nhân mà trong mối quan hệ với tổ chức, cá nhân khác trực tiếp, gián tiếp kiểm soát hoặc bị kiểm soát bởi tổ chức, cá nhân đó hoặc cùng với tổ chức, cá nhân đó chịu chung một sự kiểm soát;
4. Cá nhân và bố đẻ, mẹ đẻ, bố nuôi, mẹ nuôi, bố chồng, mẹ chồng, bố vợ, mẹ vợ, vợ, chồng, con đẻ, con nuôi, con dâu, con rể, anh ruột, chị ruột, em ruột, anh rể, em rể, chị dâu, em dâu của cá nhân đó;
5. Công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán và các quỹ đầu tư chứng khoán, công ty đầu tư chứng khoán do công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán đó quản lý;
6. Quan hệ hợp đồng trong đó một tổ chức, cá nhân là đại diện cho tổ chức, cá nhân kia;
7. Tổ chức, cá nhân khác là người có liên quan theo quy định của Luật Doanh nghiệp.

36. Người hành nghề chứng khoán

Người hành nghề chứng khoán là người được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cấp chứng chỉ hành nghề chứng khoán và làm việc tại công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, chi nhánh công ty chứng khoán nước ngoài tại Việt Nam và chi nhánh công ty quản lý quỹ nước ngoài tại Việt Nam (sau đây gọi là chi nhánh công ty chứng khoán và công ty quản lý quỹ nước ngoài tại Việt Nam), công ty đầu tư chứng khoán.

37. Tổ chức niêm yết, tổ chức đăng ký giao dịch

Tổ chức niêm yết, tổ chức đăng ký giao dịch – một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới là tổ chức có chứng khoán phát hành được niêm yết hoặc đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch chứng khoán.

38. Hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán 

Hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán bao gồm hoạt động chào bán, niêm yết, giao dịch, kinh doanh, đầu tư chứng khoán, cung cấp dịch vụ về chứng khoán, công bố thông tin, quản trị công ty đại chúng và các hoạt động khác được quy định tại Luật này.

39. Bảo lãnh phát hành chứng khoán

Bảo lãnh phát hành chứng khoán là việc cam kết với tổ chức phát hành nhận mua một phần hoặc toàn bộ chứng khoán của tổ chức phát hành để bán lại hoặc mua số chứng khoán còn lại chưa được phân phối hết hoặc cố gắng tối đa để phân phối số chứng khoán cần phát hành của tổ chức phát hành.

40. Biên độ dao động giá là gì?

Cũng nằm trong hệ thống các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới, Biên độ dao động giá là giới hạn dao động giá chứng khoán quy định trong ngày giao dịch được tính theo tỷ lệ phần trăm (%) so với giá tham chiếu.

41. Ngắt mạch thị trường là gì?

Ngắt mạch thị trường (Circuit breaker) là cơ chế tạm dừng giao dịch tự động trong phiên giao dịch khi giá chứng khoán hoặc chỉ số chứng khoán biến động chạm các ngưỡng xác định trên hệ thống giao dịch chứng khoán.

42. Phương thức khớp lệnh tập trung

Phương thức khớp lệnh tập trung là phương thức giao dịch được thực hiện trên hệ thống giao dịch chứng khoán trên cơ sở so khớp các lệnh mua và lệnh bán chứng khoán. Phương thức khớp lệnh tập trung bao gồm khớp lệnh định kỳ và khớp lệnh liên tục.

43. Khớp lệnh định kỳ

Khớp lệnh định kỳ – một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới là phương thức giao dịch được thực hiện trên hệ thống giao dịch chứng khoán trên cơ sở so khớp các lệnh mua và lệnh bán chứng khoán tại một thời điểm xác định.

44. Khớp lệnh liên tục

Khớp lệnh liên tục là phương thức giao dịch được thực hiện trên hệ thống giao dịch chứng khoán trên cơ sở so khớp các lệnh mua và lệnh bán chứng khoán ngay khi lệnh được nhập vào hệ thống giao dịch chứng khoán.

45. Giao dịch thỏa thuận 

Giao dịch thỏa thuận là phương thức giao dịch trong đó các bên tham gia giao dịch thông qua thành viên giao dịch tự thỏa thuận về các điều kiện giao dịch trên hệ thống giao dịch chứng khoán; hoặc các bên tham gia giao dịch thỏa thuận, thực hiện giao dịch, sau đó thông qua thành viên giao dịch ghi nhận kết quả giao dịch vào hệ thống giao dịch chứng khoán.

46. Giao dịch ký quỹ

Giao dịch ký quỹ tại công ty chứng khoán (sau đây gọi là giao dịch ký quỹ) – một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới là giao dịch mua chứng khoán có sử dụng tiền vay của công ty chứng khoán, trong đó chứng khoán có được từ giao dịch này và các chứng khoán khác được giao dịch ký quỹ của nhà đầu tư được sử dụng làm tài sản bảo đảm cho khoản vay trên.

47. Chứng khoán chờ về

Chứng khoán chờ về là chứng khoán mà nhà đầu tư đã mua trên hệ thống giao dịch chứng khoán tại các ngày giao dịch trước đó và đang trong quá trình hoàn tất chuyển quyền sở hữu.

48. Lô giao dịch

Lô giao dịch là số lượng cổ phiếu tối thiểu cho mỗi lệnh đưa vào thị trường.

Từ đầu năm 2021, lô giao dịch trên cả ba sàn HoSE, HNX và UPCoM được đồng bộ là 100 đơn vị, nghĩa là nhà đầu tư giao dịch khớp lệnh với số lượng ít nhất 100 cổ phiếu và phải là bội số của 100.

49. Giao dịch chứng khoán lô lẻ

Một trong các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới NĐT cần biết là giao dịch chứng khoán lô lẻ. Đây là giao dịch có số lượng chứng khoán nhỏ hơn một đơn vị giao dịch.

Từ đầu năm 2021, Giao dịch số cổ phiếu từ 1 đến 99 cổ phiếu được xếp vào diện giao dịch lô lẻ. Lô lẻ thường phát sinh do việc trả cổ tức bằng cổ phiếu, phát hành cổ phiếu thưởng, tách cổ phiếu hoặc thực hiện quyền mua cổ phiếu.

50. Tổ chức kiểm toán được chấp thuận?

Tổ chức kiểm toán được chấp thuận là tổ chức kiểm toán độc lập thuộc danh sách các tổ chức kiểm toán được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chấp thuận kiểm toán theo quy định của Luật này và pháp luật về kiểm toán độc lập.

Trên đây là các khái niệm chứng khoán cơ bản cho người mới, hy vọng đáp ứng được phần nào kiến thức cho người mới. Chúc các bạn đầu tư thành công.

Xem thêm:

• Chứng khoán là gì? Những kiến thức cơ bản về chứng khoán

• Cổ phiếu OTC là gì? Thông tin chung về cổ phiếu OTC

• Quỹ đầu tư là gì? Có những loại quỹ đầu tư nào?