Trái phiếu là gì? Làm thế nào để có thể đầu tư trái phiếu?

Trong thị trường chứng khoán, thì trái phiếu là một trong những sản phẩm cốt lõi. Trước khi quyết định đầu tư, nhà đầu tư cần phải hiểu rõ trái phiếu là gì và những quy định pháp luật liên quan đến đối tượng này.

1. Trái phiếu là gì?

Trái phiếu là một chứng nhận nghĩa vụ nợ của người phát hành phải trả cho người sở hữu trái phiếu đối với một khoản tiền cụ thể (mệnh giá của trái phiếu), trong một thời gian xác định và với một khoản lợi tức quy định.

2. Đặc điểm của trái phiếu là gì?

• Chủ thể phát hành trái phiếu có thể là Công ty Cổ phần, Công ty trách nhiệm hữu hạn, Bộ Tài chính; doanh nghiệp, ngân hàng chính sách của nhà nước và tổ chức tài chính, tín dụng thuộc đối tượng được cấp bảo lãnh Chính phủ.
• Bất cứ doanh nghiệp hoặc cá nhân nào cũng có thể mua trái phiếu, kể cả chính phủ. Những loại trái phiếu có ghi tên của trái chỉ được gọi là trái phiếu ghi danh, còn ngược lại thì được gọi là trái phiếu vô danh.
• Người sở hữu trái phiếu là người cho nhà phát hành vay và họ không chịu bất cứ trách nhiệm nào về kết quả sử dụng vốn vay của người vay. Nhà phát hành có nghĩa vụ phải thanh toán theo các cam kết nợ được xác định trong hợp đồng vay. Khác với người mua cổ phiếu là người Chủ sở hữu Công ty
• Trái phiếu đem lại nguồn thu là tiền lãi. Đây là khoản thu cố định và thường ký, không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh.
• Trái phiếu là chứng khoán nợ, vì vậy khi Công ty bị giải thể hoặc phá sản thì trước hết Công ty phải có nghĩa vụ thanh toán cho các Chủ trái phiếu trước, sau đó mới chia cho các Cổ đông.

Với những đặc điểm trên, trái phiếu có tính ổn định và chứa đựng ít rủi ro hơn cổ phiếu. Vì vậy, trái phiếu là loại chứng khoán được các nhà đầu tư ưa chuộng.

3. Có những loại trái phiếu nào?

Sau khi đi tìm hiểu trái phiếu là gì? Chúng ta tiếp tục nghiên cứu các loại trái phiếu hiện có trên thị trường.

Việc phân loại trái phiếu có thể dựa trên các đặc điểm khác nhau như: Chủ thể phát hành, lợi tức, hình thức, tính chất trái phiếu, mức độ đảm bảo thanh toán.

Phân loại theo chủ thể phát hành

• Trái phiếu của doanh nghiệp

Theo Nghị định 163/2018/NĐ-CP, trái phiếu doanh nghiệp là trái phiếu do công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn được thành lập và hoạt động theo pháp luật Việt Nam phát hành nhằm tăng vốn hoạt động.

Đây là loại chứng khoán có kỳ hạn từ 01 năm trở lên do doanh nghiệp phát hành, xác nhận nghĩa vụ trả nợ gốc, lãi, và các nghĩa vụ khác (nếu có) của doanh nghiệp đối với nhà đầu tư sở hữu trái phiếu.

Trái phiếu doanh nghiệp có các loại: Trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ; Trái phiếu doanh nghiệp xanh; Trái phiếu chuyển đổi; Trái phiếu có bảo đảm; Trái phiếu kèm theo chứng quyền.

• Trái phiếu của Chính phủ

Trái phiếu của Chính phủ là gì?

Đây là loại trái phiếu do Bộ Tài chính phát hành nhằm huy động vốn cho ngân sách nhà nước hoặc huy động vốn cho chương trình, dự án đầu tư cụ thể thuộc phạm vi đầu tư của nhà nước (theo khoản 1 Điều 2 Nghị định 01/2011/NĐ-CP). Đây được xem là loại chứng khoán rủi ro ít nhất.

Phân loại theo lợi tức trái phiếu

• Trái phiếu có lãi suất biến đổi (gọi là lãi suất thả nổi): Là loại trái phiếu mà lợi tức sẽ được trả trong những kỳ có sự khác nhau.
• Trái phiếu có lãi suất bằng không: Loại trái phiếu mà người mua không nhận được lãi. Nhưng được mua với mức giá thấp hơn so với mệnh giá (mua chiết khấu) và được hoàn trả bằng mệnh giá khi trái phiếu đó đáo hạn theo quy định.
• Trái phiếu có lãi suất cố định: Loại trái phiếu mà lợi tức được xác định dựa theo tỷ lệ phần trăm (%) cố định tính theo mệnh giá.

Phân loại theo mức độ đảm bảo thanh toán của người phát hành

• Trái phiếu bảo đảm: Loại trái phiếu mà người phát hành sử dụng một tài sản có giá trị làm vật bảo đảm cho việc phát hành. Khi nhà phát hành mất khả năng thanh toán thì trái chủ có quyền thu và bán tài sản đó để thu hồi lại số tiền mà người phát hành còn nợ lại.
• Trái phiếu không bảo đảm: Sự khác biệt của trái phiếu không đảm bảo so với trái phiếu đảm bảo ở trên là gì? Đây là loại trái phiếu phát hành không có tài sản làm vật đảm bảo mà chỉ được bảo đảm bằng uy tín của người phát hành trái phiếu.

Phân loại theo hình thức trái phiếu

• Trái phiếu ghi danh: Loại trái phiếu có ghi tên của người mua trên trái phiếu.
• Trái phiếu vô danh: Loại trái phiếu không ghi tên của người mua.

Phân loại theo tính chất trái phiếu

• Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu: Loại trái phiếu có kèm với phiếu cho phép trái chủ được quyền mua số lượng nhất định cổ phiếu của công ty.
• Trái phiếu có thể mua lại: Loại trái phiếu cho phép nhà phát hành có quyền mua lại một hoặc toàn bộ trước khi trái phiếu đến hạn thanh toán.
• Trái phiếu có thể chuyển đổi: Loại trái phiếu của công ty cổ phần mà trái chủ có quyền chuyển sang cổ phiếu của công ty đó.

4. Những rủi ro cần lưu ý khi đầu tư trái phiếu là gì?

Đầu tư trái phiếu là thực hiện một giao dịch cho vay của người đầu tư trái phiếu với người phát hành trái phiếu. Nhà phát hành có nghĩa vụ phải thanh toán cho trái chủ theo kỳ hạn và lãi suất được quy định trong hợp đồng vay.

Mặc dù trái phiếu được coi là sản phẩm ít rủi ro, được các tổ chức khá ưa chuộng để cân bằng danh mục đầu tư. Tuy nhiên việc đầu tư trái phiếu vẫn tồn tại một số rủi ro sau:

Rủi ro lãi suất

Lãi suất và giá trái phiếu có mối quan hệ nghịch đảo.

Khi lãi suất giảm, lãi từ trái phiếu cao hơn so với giá thị trường bấy giờ. Sự gia tăng nhu cầu dẫn đến việc tăng giá trái phiếu.

Ngược lại, khi mức lãi suất hiện hành tăng lên, các nhà đầu tư đương nhiên sẽ từ bỏ những trái phiếu trả lãi suất thấp. Điều này sẽ làm cho giá trái phiếu giảm xuống.

Rủi ro khi tái đầu tư

Đặc tính có thể thu hồi của trái phiếu cho phép tổ chức phát hành mua lại trái phiếu trước ngày đáo hạn. Nhà đầu tư nhận được tiền nhưng không thể tái đầu tư ở mức lãi suất tương đương.

Rủi ro lạm phát

Lạm phát ảnh hưởng đến sự gia tăng của tốc độ lãi suất, làm giảm sức mua trái phiếu và khiến trái chủ thu về lợi suất âm.

Rủi ro thanh khoản

Thanh khoản là khả năng chuyển đổi thành tiền của tài sản. Trong một vài trường hợp, nhà đầu tư có thể không bán được trái phiếu doanh nghiệp của mình một cách nhanh chóng do thị trường của trái phiếu đó quá nhỏ với chỉ vài người mua và bán dẫn đến giá cả bị biến động. Chúng tác động trực tiếp đến tỷ suất lợi nhuận của trái chủ.

5. Điểm khác biệt giữa cổ phiếu và trái phiếu là gì?

Tiêu chí	Trái phiếu	Cổ phiếu
Khái niệm	Trái phiếu là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành.	Cổ phiếu là chứng chỉ do công ty cổ phần phát hành, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử xác nhận quyền sở hữu một hoặc một số cổ phần của công ty đó.
Chủ thể phát hành	Công ty cổ phần, Công ty TNHH, chính phủ, chính quyền địa phương	Công ty cổ phần
Quyền của chủ sở hữu	– Người sở hữu trái phiếu được trả lãi định kỳ, lãi suất ổn định, không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty. – Người sở hữu trái phiếu là chủ nợ của công ty	– Người sở hữu cổ phiếu của công ty cổ phần trở thành cổ đông của công ty. – Được chia lợi nhuận, tuy nhiên lợi nhuận này không ổn định mà phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty. – Có quyền tham gia biểu quyết các vấn đề của công ty .
Thời gian sở hữu	Thời hạn được ghi cụ thể trong trái phiếu	Không có thời hạn cụ thể
Thứ tự ưu tiên thanh toán khi công ty giải thể, phá sản.	Khi công ty phá sản, giải thể, trái phiếu được ưu tiên thanh toán trước cổ phiếu.	Khi công ty phá sản, giải thể, phần vốn góp của cổ đông được thanh toán sau cùng khi đã thanh toán hết các nghĩa vụ khác.

6. Làm thế nào để có thể mua trái phiếu

Sau khi tìm hiểu trái phiếu là gì? Các thông tin cơ bản về trái phiếu? Nhà đầu tư tiếp tục đặt ra câu hỏi “Làm thế nào để mua được trái phiếu?”

Để mua được trái phiếu doanh nghiệp, nhà đầu tư có thể chọn 1 trong 2 hình thức sau: 

• Mua trái phiếu trực tiếp từ tổ chức phát hành trái phiếu
• Mua trái phiếu trung gian qua sàn giao dịch chứng khoán

Mua trái phiếu trực tiếp tại doanh nghiệp phát hành 

Sau khi tìm hiểu được doanh nghiệp uy tín trên thị trường. Nhà đầu tư có thể đến trực tiếp văn phòng doanh nghiệp để làm thủ tục và ký hợp đồng mua trái phiếu doanh nghiệp. Các thủ tục hồ sơ sẽ được các chuyên viên tư vấn và hỗ trợ tận tình.

Đối với trái phiếu Chính phủ phát hành lần đầu bằng hình thức đấu thầu. Chỉ có các ngân hàng thương mại và Tổ chức tài chính mới được tham gia đấu thầu để mua. Trường hợp khác, nếu phát hành thông qua công ty bảo lãnh hoặc đại lý hoặc bán lẻ thì các nhà đầu tư là cá nhân và doanh nghiệp được tham gia mua.

Mua trái phiếu trung gian qua sàn giao dịch chứng khoán

Để mua trái phiếu doanh nghiệp trên sàn chứng khoán, nhà đầu tư cần phải mở tài khoản tại các công ty chứng khoán và xem các lệnh chào mua/chào bán trên trang sở giao dịch chứng khoán Hà Nội (sàn HNX) để thực hiện giao dịch với phương thức thỏa thuận tương tự giao dịch cổ phiếu. 

Đầu tư trái phiếu khá an toàn và có thể tạo ra một dòng thu nhập ổn định cho các nhà đầu tư, nhưng đôi khi cũng có thể đem đến những rủi ro nếu nhà đầu tư không đủ sáng suốt.

Tuy nhiên, đầu tư trái phiếu sẽ đơn giản hơn rất nhiều khi nhà đầu tư đã nắm vững những kiến thức cơ bản về trái phiếu, tìm ra những nhân tố thị trường quen thuộc và có thể lường trước được những rủi ro có thể xảy đến với mình để đầu tư đúng lúc, đúng chỗ.

Trên đây là những kiến thức cơ bản về Trái phiếu là gì và các thông tin cơ bản xoay quanh. Để hiểu hơn, các bạn có thể tìm hiểu về các sản phẩm trái phiếu được chào bán và giao dịch tại sở giao dịch chứng khoán Hà Nội.

Nếu bạn đang muốn học đầu tư chứng khoán có thể đăng ký khóa học đầu tư chứng khoán online do Chứng khoán Trí Đức tổ chức theo Form dưới đây. Chúc các bạn đầu tư thành công.

Xem thêm:

• Chứng khoán là gì? Những kiến thức cơ bản về chứng khoán

• Cổ phiếu là gì? Thông tin nhà đầu tư mới cần biết

• Thông tin các loại cổ phiếu cần biết